De fotografie van Khio van der Vleuten kenmerkt zich door zijn dromerige staat, surreële werelden die toch sterk verweven zijn met de realiteit. Zijn aanpak en denkwijze is niet te vergelijken met die van een gewone fotograaf en ontstijgt hiermee de queste naar apparatuur en conventionele esthetiek. Het narratief en gevoel is leidend in plaats van de technische perfectie.
Waarom fotografeer je?
Ik fotografeer vanaf ongeveer mijn vijftiende. Ik kan me nog herinneren dat ik dat ging doen toen ik mijn eerste brommertje kreeg. Daarmee ging ik met mijn vrienden op pad en dat vond ik zo bijzonder dat ik dat moest vastleggen. Dus toen kwam er een digitale cameraatje waar ik een paar jaartjes mee gedaan heb. Puur registratief. Foto’s van de brommers en als een toegepast middel als ik aan het sleutelen. Op een gegeven moment raakte ik enthousiaster en wilde ik ook filmpjes maken. Toen kocht ik een kleine bridge camera van Kodak bij Bol voor 180 euro. Na drie maanden liep ik al tegen de beperkingen van dat toestel aan en daarom kocht ik mijn eerste spiegelreflex camera. Daar heb ik veel mee gefotografeerd. Op een gegeven moment ging op forums mezelf presenteren en om feedback vragen. Zo rolde ik erin en een paar jaar later besloot ik dat ik naar een academie ga om fotografie te studeren. Ik kan nog een ding goed herinneren wat voor mij een belangrijk moment was in de overweging om naar de academie te gaan. Dat ik op een gegeven moment op bezoek was bij mijn zus en haar toenmalige vriend. Die liet mij foto’s zien uit zijn studenten tijd. Zwart-wit negatieven op een lichtbak. Ik was daar zo van onder de indruk. Het was zo bijzonder dat je in dat kleine framepje even terug in de tijd kon gaan en toen dacht ik, dit wil ik ook. Dat was een belangrijk moment waarbij ik de kracht van fotografie inzag.
Bij de academie, wat was jou voornaamste focus?
Voornaamste focus is er niet echt gewest. Ik genoot er heel erg veel van. Het was heel erg uitdagend en je leerde jezelf erg kennen. Je werd uitgedaagd om dingen te doen die je niet snel zou doen. Als je voor jezelf fotografeert dan hou je het heel erg bij je eigen wereldje, maar op de academie word je gedwongen om uit je comfort zone te gaan. Wat ik het allerleukste vond was dat er allemaal mensen om me heen waren die ook hiermee bezig waren. Creatieve mensen met leuke gedachtes en goede ideeën. Iedereen was gemotiveerd bezig en dat vond ik super leuk. Zo heb ik een beetje geproefd van takken die ik later nooit meer zou doen. Van bepaalde onderwerpen en genres zoals documentair fotograferen, mensen interviewen, de straat op te gaan en weet ik allemaal wat. Richting het afstuderen ben ik autonomer dingen gaan oppakken. Die kon ik zelf doen waardoor ik niet zo veel mensen om me heen nodig had en waar ik techniek een beetje los kon laten. Eigenlijk ging ik meer focussen op het editing en de regie van het verhaal dan op het construeren van de foto. Daar was ik niet meer zo mee bezig. Dus ik verzamelde beelden en die goot ik in een concept en dat was het project. Dat was uiteindelijk de kant waar ik naartoe ben gegroeid op de academie
Dobermans, Hyena’s and handwritten journal entries. A personal story about anxciety, anger and transformation.
Dus meer de found footage gebruiken dan zelf fotograferen?
De foto’s voor mijn afstudeer project waren wel mijn eigen foto’s, maar het had net zo goed found footage kunnen zijn. Ik zag het beeld als beeld en of ik dat nou had gemaakt of iemand anders, dat vond ik niet het aller belangrijkste. Al heb ik wel het auteursrecht hoog in mijn vaandel staan, dus ik wil niet zomaar beelden gaan gebruiken van iemand anders. Soms gaf ik daar toch een draai aan, zoals door beelden van de televisie te fotograferen of screenshots van een film in een bepaalde crop te snijden zodat het net niet helemaal duidbaar was dat het ergens vandaar kwam.
Het klinkt alsof je bewust een narratief neerzet of zet je gewoon beelden bij elkaar en dat vormt een verhaal?
Een narratief – je kunt met eigen dingen een narratief wel lezen. Het is niet zo zeer een verhaal van A tot B die heel erg uitgedacht is. Het is een concept, eigenlijk een verhaal, een situatie of een moment waar mensen zich in kunnen herkennen. Wat iedereen wel eens op een bepaalde manier mee heeft gemaakt. Iets waar een gevoelsmatige ervaring aan vast hangt en dicht bij de mensen ligt. Bijvoorbeeld liefde, dood, verdriet, het huis of familie. Dat vind ik wel mooie onderwerpen. Het zijn universele verhalen, want iedereen heeft dat om zich heen.
Zo had je op een gegeven moment een project getiteld: Een kleine bruin vachtje na de dood.
Dat was een project die ontstond vanuit mijn eigen vreemde en beetje nare herinnering die ik had aan het feit dat er een dier vlak voor m’n neus stierf. Ik vond het heel raar dat andere mensen hier niet zo bij stilstonden. Dat ging ik onderzoeken en daarvoor ging ik mensen interviewen en fotograferen in de zelfde soort situaties. Ik heb toen ook found footage gebruikt. Hier kwam ik erachter dat iedereen het wel kent. Iedereen heeft wel zo een verhaal dat ie ooit eens een dood dier zag liggen langs de weg en daar helemaal van onder de indruk kwam of geobsedeerd door raakte.
Wat betekent fotografie voor jou?
Op dit moment betekent fotografie voor mij, ja klinkt heel arrogant misschien, maar ik zie fotografie als een document van mijn bestaan. Het is niet zo dat ik mezelf fotografeer. Wel af en toe, maar dat is niet het hoofd onderwerp. Gewoon de dingen die ik meemaak en die mij opvallen, die ik interessant vind. Dingen die om mij heen gebeuren waar ik waarde aan hecht. Die probeer ik vast te leggen. Ik probeer na te denken over wat ik precies vast leg. Soms verplaats ik mezelf in de tijd, dan denk ik, wat nou als ik veertig jaar ouder ben. Een oude man die terug kijkt naar die negatieven op die lichtbak. Heb ik dan het zelfde gevoeld dan toen ik het voor het eerst zulke foto’s zag bij mijn zwager? Ik vind dat de kracht van fotografie is, dat het een medium is waar je achteraf op terug kunt kijken. Je hebt een moment bevroren in de tijd die je kan terugkijken. Je ontdekt steeds nieuwe details die je vergeten was. Dus het is voor mij een hulpmiddel om niet te vergeten. Een document voor later.
Je gebruikt het dus meer als een registratie middel, maar is het ook een scheppende medium voor jou?
In basis is het een registratie middel, maar ik kan ook goed beelden lezen. Dus als ik tussentijds, bijvoorbeeld na een jaar de foto’s ga bekijken die ik in het afgelopen jaar heb gemaakt, dan kan ik soms wel een lijn, een thema of een klein verhaaltje ontdekken. Daar kan ik wel iets mee maken, los van dat het een onderdeel is van een document wat mijn hele leven lang doorgaat. Ik kan daar iets van maken waar andere mensen zich in kunnen herkennen. Een klein verhaaltje. Daar mogen best wel beelden in zitten die een beetje buiten die serie of verhaaltje vallen, dat breekt het een beetje open. Dat vind ik wel leuk, al ben ik nu niet zo zeer bezig met iets waar ik heel gericht foto’s voor maak. Nee, ik verzamel gewoon beelden om mij heen en dan kijk ik van een afstandje terug naar die beelden. Vaak pas na een langere tijd. Ik ga dan pas kijken want dan kan ik er iets in ontdekken waar ik een verhaal mee kan vertellen.
Is fotografie dan voor jou ook een weergave van de realiteit?
Nee. Niet helemaal. Als je naar je eigen beelden kijkt, dan is dat wel vaak gewoon een registratie. Je maakt duizend foto’s en dat zijn foto’s van de tafel of Claudia op de bank met de gitaar. Dingen die plaatsvonden en dat is vrij realistisch. Maar een foto blijft subjectief. Als ik iets met mijn foto’s maak dan zijn het vaak met de beelden die het minst op die realiteit zitten. Juist een abstractie ervan zijn. Het moet esthetisch mooi zijn. Dat zijn foto’s die letterlijk uit de realiteit genomen zijn vaak niet. Ze zijn vaak rommelig en er missen een focus. Het mist het fotografische aspect. Dus ik pik meestal wel de foto’s eruit die de realiteit ontstijgen. Die probeer ik dan samen te gieten in de vorm van een verhaal of een narratief. In wezen blijft het een geregistreerde werkelijkheid, maar ik probeer wel door middel van bepaalde technieken een abstractie aan te geven.
Bepaalde technieken zoals?
Gebrek aan kleur bijvoorbeeld. Ik fotografeer veel zwart-wit. Dat heeft volgens mij wel te maken met die ervaring bij mijn zwager. Dat waren ook zwart wit negatieven. Daarnaast gebruik ook wel langere sluitertijden of juist veel ruis bij heel weinig licht. Ik ben niet iemand die met statieven en dergelijken perfectionistisch zijn foto’s maakt. Daar heb ik helemaal geen zin in en ook de tijd niet voor. Dus het is echt zoals het zich voordoet. De camera maakt me ook niet zo veel uit. Het gaat er gewoon om dat als ik een bijzonder moment zie, dat ik dat wil vastleggen en hoe het daarna eruit komt vind ik niet zo heel belangrijk. Ik vind het juist interessant dat als ik naar die foto kijk, niet direct kan terugzien wat die situatie is geweest. Ik herinner me het wel, maar ik vind het bijzonder als het die werkelijkheid ontstijgt door een vorm van abstractie. Met je techniek kan je dat doen door middel van beweging, lange sluitertijden, inflitsen op het tweede gordijn en dat soort gekke dingen.
Je zegt dat het een registratie moet zijn voor je toekomst, maar het is ook een narratief wat je voor jezelf neerlegt dus.
Dat stukje documentatie voor de toekomst mogen best wel vage zwart-wit en bewogen foto’s zijn. Het hoeft van mij niet die klassieke fotoboek te zijn met de verjaardag van toen ik zes werd. Ik kan me donders goed herinneren hoe die foto tot stand is gekomen en wat voor een moment het was als ik later terug kijk. Voor mij is het gewoon duidelijk.
Is dat omdat die abstractie meer een emotionele niveau dekt?
Ja, dat is wat er meteen gebeurt als je een foto wat abstracter neemt. Als het niet pur sang een registratie van de werkelijkheid is, dan creëer je ook associatie bij een beeld. Die associatie is voor iedereen anders. Dat is juist interessant als je die in een verhaal gebruikt en dan een emotioneel twist aan geeft. Dat de beelden ook op je gevoel inspelen en niet zo zeer alleen maar in functie staan van het vertellen van een narratief. Dat vind ik wel de mooiste beelden, de interessante beelden.
Is fotografie een goede medium voor zulke narratie of verhoudt het zich tot andere mediums zoals schilderen, video of audio?
Schilderen doe ik niet echt, ik zou willen dat ik het kon. Ik ben echt jaloers op mensen die kunnen schilderen. Het lijkt me echt prachtig als je vanaf een blank canvas iets kan laten ontstaan. Daar kan ik heel jaloers op zijn, ik ben er echt slecht in. Dan ga ik proberen om iets figuratief te maken en dat wordt gewoon lelijk en daar word ik heel chagrijnig van. Fotografie is een fijn en goed medium daarvoor omdat het heel vlug Is. In een fractie van een seconde is een foto gemaakt. Je kan makkelijk meerdere achter beelden elkaar maken. Je kunt gemakkelijk effecten toepassen en los van eventuele nabewerking is er direct een resultaat. Je kan met heel weinig middelen snel een bijzondere foto maken. Ik vind het wel leuk om te filmen, maar het zijn vaak hele korte clips en ik ben heel slecht in editen. Ik heb totaal geen gevoel voor ritme en geluid. Plus het kost allemaal heel veel tijd en dat is allemaal tijd achter de computer. Wat betreft audio, ik maak heel veel opnames, maar dat is nog echt puur registratief. Ik gebruik ze nog niet in verhalen. Ik doe nog niets met dat geluid, maar ik vind het bijzonder om naast dat ik foto’s neem ook gesprekken of gewoon geluid op te nemen. Dat je later een dag uit je leven opnieuw kan beluisteren. Dat vind ik een bijzonder fenomeen, maar het is puur verzamelen. Ik maak er geen effecten mee en ik edit ze niet. Ik denk wel dat ik er iets mee zou kunnen maken, maar daar moet ik echt voor gaan zitten. Dat is een stukje techniek diet ik niet zo goed beheers. Dat vind ik het fijne bij fotografie. Ik kan met een camera lezen en schrijven en er is direct een resultaat die je direct naast elkaar kan zetten en beschouwen.
En hoe zit het met titels en teksten dan?
Dat vind ik heel belangrijk. Ik zal het niet overal toepassen, maar ik heb wel geleerd wat de kracht ervan is. Ik kan een reeks foto’s maken en in een serie zetten, voor mij is het gewoon een klink klaar verhaal. Andere mensen kunnen dat soms heel anders zien en andere associaties hebben bij die foto’s. Dan komt het niet over zoals ik het bedoeld heb. Daar kunnen teksten en titels heel erg veel bij helpen. Met een titel geef je een overkoepelende thema aan je serie, al is het maar met een woord. Het stuurt nog voordat je iets ziet. Het eerste wat je ziet als je een boek openslaat is de titel. Daarmee stuur je het heel verloop van het verhaal. Ik denk dat ik tekst voornamelijk toepas om de abstractie in de foto’s iets concreter te maken. Al heb ik het ook wel andersom gedaan. Dat vind ik heel interessant, als je juist hele registratieve foto’s hebt en daar heel erg associatieve teksten bij zet. Dan gebeurt er iets. Dan moet je nadenken en dat vind ik het mooie van tekst in fotografie. Fotografie is kijken, beschouwen en associëren. Tekst kan je gewoon lezen, dat is een communicatieve middel. Dat zegt iets, letterlijk woorden die direct iets betekenen. Je kunt ook gedicht schrijven, dat is ook een associatieve tekst. Tekst is wat gemakkelijker te ontcijferen voor anderen. Daarmee kan je fotografie in zijn abstractie sturen.
I took a bus to Serbia – 2020
30 hours of looking through the window of an international bus.
Je hebt meerdere keren techniek aangehaald en ook dat de camera je niet zo veel uitmaakt, maar hoe groot is dan de rol van de camera, objectieven en licht in je projecten?
Meer dan dat je zou denken. Want als je kijkt naar mijn foto’s zijn ze technisch echt niet hoogstaand of perfect. Absoluut niet. Mijn foto’s zijn niet zo scherp omdat ik ook met goedkope manual focus lensjes werk en mijn ISO vaak veel te hoog zet. Al kan ik wel perfect fotograferen met lichten erbij en de hele mikmak, maar ik weet van mezelf dat ik dan niet meer zo happy ben met de resultaten als dan dat ik het op een vluchtige manier doe. Ik heb die techniek wel in mijn gedachten zitten. Ik weet donders goed wat ik kan doen met bepaalde technieken om die gevoelslaag erin te leggen als ik iets registreer wat ik bijzonder vind. Ga ik dan vervolgens lampen neerzetten, ensceneren en dingen weghalen. Nee, daar heb ik geen zin in, dat vind ik helemaal niet leuk. Want tegen de tijd dat allemaal klaar heb staan is het voor mij niet meer de moeite om het vast te leggen. Het moet vlug gebeuren en wil ik snel kunnen werken met die camera en niet allemaal rondslomp om me heen. Dat vind ik leuk als experiment. Heel soms heb ik ideeën voor een foto waarvan ik zeg dat die echt gemaakt moet worden. Dan haal ik die lampen, statieven en al die rotzooi erbij. Maar voor 90% van wat ik fotografeer is het gewoon richten en mijn eigen draai aan het beeld te geven door de technische mogelijkheden van de camera. That’s it.
Dus je focust meer op die intieme, intense in camera werk?
Ja, dat vind ik echt heel fijn, daar kan ik in helemaal uit gaan wijden over waarom ik Fujifilm gebruik. Maar dat is iets anders. Dit kan makkelijk met analoge fotografie en al helemaal met de digitale fotografie. Je hebt meteen feedback. Je kan heel snel je beelden terugzien en reageren. ‘Dat ongelukje wat me net gebeurde is best vet, daar ga ik mee door.’ Het maakt me eigenlijk geen reet uit waarmee ik fotografeer eigenlijk. Ik heb wel allemaal spullen, allemaal camera’s. Vind ik gewoon leuk. Het is ook een hobby. Ik vind techniek ook leuk, maar waar ik uiteindelijk een foto mee maak… tja. Ik vind een foto gewoon goed gelukt of niet. Het kan ook met een telefoon of met een webcam bij wijze van spreken. Ik heb ook foto’s in mijn archief zitten van ons cameraatje die ervoor is voor als de kat alleen thuis is. In dat opzicht maakt het me niet uit. Een beeld spreekt me aan of niet. Zo simpel.
Mr. Bipolar (Snuggles)
A playful case study of my presumably
bipolar stray cat named “Rover”.
Confirmed kills since 06-04-2019:
– 4 Birds.
– 6 Rats.
– 12 Mice.
Met dit uitgesproken, wat is voor jou een foto?
Wat is voor mij een foto? Dat is wel een lastige. Een foto is voor mij toch wel een subjectieve waarneming van de werkelijkheid. Zo zie ik het wel. Een foto is voor mij echt tweedimensionaal, vlak en afgedrukt. Ik druk zelf dan ook heel veel af. Daarmee wordt het een fysiek ding wat een geschiedenis heeft. Het is echt ooit ontstaan op een plek door middel van licht. Het geeft de mogelijkheid om daar een draai aan te geven een bepaalde gevoel in te leggen. Dus voor mij is een foto daardoor een subjectieve representatie van een moment. Dat vind ik nu het allerbelangrijkste. Een foto kan ook heel sec een foto zijn van een product, als een hulpmiddel. Dat kan ook absoluut een foto. Een instrument om iets te tonen. Maar de foto’s die ik tof vind, laat ik het daarop houden, zijn subjectieve vlakken uit de werkelijkheid.
Wat heb je over jezelf geleerd in de jaren dat je fotografeert?
Ik denk stiekem best wel veel. Een belangrijk ding is dat ik absoluut een hoarder ben wat fotografie betreft. Ik ben me heel erg bewust geworden, door fotografie ook, wat de vluchtigheid van het leven is en dat je de dingen die om je heen gebeuren, soms pas echt opmerkt als je daar later naar kijkt. Ik ben nu mijn archieven aan het nalopen en vind allemaal foto’s van onze kat die overleden is in februari. Daar ga ik nu toch anders naar kijken. ‘Verrek, joh, ik wist niet dat ‘ie hier een vlekje had.’ Dat soort gekke dingen. Ik heb geleerd dat ik bang ben om dingen te vergeten later. Dat ik obsessief dingen verzamel. Zoals ook geluid, echt de meest belachelijke dingen. Dat we in de auto zitten en naar de Gamma rijden om een stuk tuinslang te halen. Dan zet ik die recorder aan. Ik merk dat ik wel verlang naar het verleden af en toe. Ik vind het fijn om voor mezelf een bibliotheek aan te leggen waar ik naar terug kan kijken. Fotografie is een onmisbaar medium, ik zou me niet kunnen voorstellen dat ik geen foto’s heb of dat ik geen foto’s zou kunnen maken. Soms ben ik daar zo geobsedeerd door bezig dat ik helemaal niet meer in het moment zit. Dat fotografie haast mijn leven wordt. Dat klinkt absurd of heel overdreven, maar soms neem ik bewust afstand in een situatie om die foto te kunnen maken van die situatie omdat ik die situatie zo mooi vind. Dus dat ik er eigenlijk niet meer inzit en niet meer van geniet. Zo ver kan het gaan. Dat heb ik wel echt over mezelf geleerd ja. Dat is echt een obsessie die moeilijk te stillen is.
Alle afbeeldingen zijn eigendom van Khio van Vleuten
www.kvdv.nl
Instagram: khiovandervleuten